چند نوع گریستن در اسلام داریم؟

گریه انواع و اقسامى دارد كه مهم ترین آن با شرحى مختصر چنین است :
 1. گریه ترس و هراس: این نوع گریه غالباً در اطفال وجود دارد و در واقع كودک با این وسیله، ترس خویش را نمایان می كند.

 2. گریه جلب ترحّم: خود بر دو قسم است: «طبیعى» كه بسیار موثر و برانگیزاننده است؛ مانند گریه كودكى كه پدر و مادر خویش را از دست داده است. «تصنعى»؛ كه در ظاهر به دیگران میخواهد بباوراند كه ناراحت و اندوهگین است.

 3. گریه غم و اندوه: این گریه انعكاسى از ظلمتى كه فضاى درون را فرا گرفته ابراز میكند. جنبه مثبت این نوع گریه تنها تخلیه درون است و به همین جهت است كه پس از آن، آدمى كمى احساس آرامش می كند.

 4. گریه شوق و شادى: این نوع گریه ناشى از رقّت قلبى است كه غالباً پس از دوره اى از یأس و ناامیدى درباره موضوعى نمودار میگردد.

 5. گریه تقوا و رشد روحانى: این نوع گریه مختص مردان و زنان الهى است و بیان سوز درون و ابراز عجز و پشیمانى، پریشانى، توبه و عشق به معبود است. این گریه، موجب پالایش روح و زمینه ساز قرب به خداوند است.

گریه تقوا و پرهیزگارى، همان اشكى است كه اگر از سوز دل، بر گونه ها جارى گردد؛ توجه حضرت حق را به بنده خود جلب كرده، بستر رحم و فضل او را فراهم میسازد.

براى این گریه (تقوا و رشد روحانی) كه مقصود بحث ماست عواملى شمارش كرده اند كه عبارتند از:

 5-1. ندامت از گناهان؛ گاهى اشک مردان الهى، به دلیل پشیمانى از گناهى است كه مرتكب شده  اند. این اشک باعث میشود كه آدمى از عمل زشت خود پشیمان گشته، عزم خود را بر ترک افعال ناپسند تقویت كند، چنان كه امام على(ع) می فرماید: «خوشا كسى كه به فرمانبردارى پروردگار روى آرد و بر گناه خود بگرید. نهج  البلاغه، خ 176، ص 185).

 5-2. احساس ابهام در بازگشت نهایى به سوى خداوند؛ مشتاقان كوى الهى همیشه خود را در خطر می بینند و نگران از آن كه آینده چه خواهد شد؟ و آنان چگونه به منزل مقصود بار خواهند یافت و با چه كیفیتى در محضر پروردگار حاضر خواهند شد؟! آیا تا رسیدن به معبود ازلى، از خدعه هاى نفس و مكر شیطان در امان اند؟ این نگرانى و احساس ابهام در رجعت به سوى خداوند، موجب گریه آنان میشود. فرازهایى از مناجات امام سجاد(ع) حكایتگر این عامل است:«و مالى لا ابكى ولا ادرى الى مایكون مصیرى و ارى نفسى تخادعنى و ایامى تخاتلنى و قد خفقت عند رأسى اجنحة الموت فما لا ابكى، ابكى لخروج نفسى، ابكى لظلمة قبرى ابكى لضیق لحدى ... مفاتیح الجنان، دعاى ابوحمزه ثمالى».

 5-3. شوق و محبت؛ دوستداران حقیقى پروردگار، از آنجا كه تنها محبوب  را او میدانند، گاهى از شوق و نشاط لقاى او می گریند و زمانى از هجران او در شكوه اند. چنین گریه اى هم از فراق یار است و هم از شوق دیدار او.

 5-4. خشیّت؛ ترسى مبتنى بر بینش و فهم است و هنگامى كه مردان و زنان الهى، عظمت خداوند را درک میكنند - البته به قدر فهمشان - خوف از حضرتش پیدا كرده، این ترس موجب گریستن آنان میشود. امام صادق(ع) میفرماید: «هر چشمى در روز قیامت گریان است، مگر چشمى كه از محارم خدا اجتناب كند و چشمى كه شب را در طاعت خدا بیدار باشد و چشمى كه در دل شب از خشیت خدا گریه كند. اصول كافى، ج 2، كتاب الدعاء، باب البكاء).

 5-5. فقدان دوستان حقیقى؛ از آنجا كه از دیدگاه آیات قرآن و روایات، محبوبان الهى در شمار دوستان حقیقى به شمار می آیند و محبت به آنها، محبت به خدا است؛ در صورت فقدان ظاهرى چنین محبوبانى، مردان الهى گریان  اند و گریه آنها در واقع به دلیل هجرانى است كه در مراتب پایین تر از محبوب ازلى و انسان هاى كامل، براى آنان پیش آمده است. (دوست شناسى و دشمن شناسى در قرآن، فصل 3). 
 گریه ائمه(ع) بر یكدیگر، گریه رسول اكرم(ص) بر از دست دادن حمزه و همسر خود و ... همه ریشه در چنین گریه  اى دارد.

 5-6. نداشتن فضایل و اوصاف راستین؛ گاهى اشک مردان الهى بر نبود اوصافى است كه باید در وجودشان تجلى مى یافت و این گریه در هنگام اندیشه در داشته هاى انسان هاى برتر و راه طى كرده  ها و فقدان آن در گریه كننده؛ شدت مى گیرد و موجب آن میشود كه آدمى در نیل به آن اوصاف كوشش كند. فرازى از دعاى امام سجاد نیز حكایتگر این عامل است: «واعنى بالبكاء على نفسى فقد افنیت با التسویف والآمال عمرى. دعاى ابوحمزه ثمالى).

یكی از خواص بسیار مهم گریه مخصوصا قسم اخیر (تقوا و پرهیزكاری) برانگیختن نفس انسان در مسیر بندگی است چرا كه انسان زمانی در مسیر حقیقی بندگی و خودسازی قدم می گذارد كه به عجز و ناتوانی خویش پی برد و گریه یكی از مصادیق نیاز انسان به قدرتی ماورای خویش یعنی خداوند قادر متعال است. هر چند در خصوص انواع گریه هاى دیگر، منعى وارد نشده است؛ ولى آنچه كه در آموزه هاى قرآنى و روایى بر آن تأكید شده است؛ همان گریه تقوا و رشد روحانى است. گریه  اى كه در این سوى پرده، «سوز دل» و در آن سوى پرده «آرامش، لذت، ابتهاج و كرامت» است اصول كافى، ج 2، كتاب  الدعاء، باب البكاء. این سو، «غم و پریشانى دل» است و آن طرف، «ابتهاج، شراب طهور و لذت شهود» بحارالانوار، ج 73، ص 157).گریه ارزشی نیز دارای مراتب و درجاتی است كه بهترین آنها گریه ای است كه در رثای سید و سالار شهیدان عالم حضرت اباعبدالله (ع) می باشد كه در بر گیرنده تمام خصوصیات گریه رشد و تقوای روحانی به وجه احسن می باشد.